"Utwór" jest przedmiotem prawa autorskiego, rozumiany jako dobro niematerialne. Tak pojmowany utwór, należy odróżnić
od przedmiotu materialnego (tzw. „corpus mechanicum”) na jakim został
utrwalony i za pomocą którego można się z nim zapoznać.
W
stosunku do przedmiotu materialnego na którym utrwalono utwór znajdą
zastosowanie ogólne przepisy prawa cywilnego. Natomiast do "utworu"
rozumianego jako dobro niematerialne zastosowanie znajdą głównie
przepisy prawa autorskiego.
„Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności
twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci,
niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania (utwór)."
Autorem w świetle prawa autorskiego jest każdy, kto stworzył utwór w
rozumieniu prawa autorskiego. Aby dzieło mogło być zakwalifikowane do
utworów musi być przejawem działalności twórczej o indywidualnym
charakterze. Utwór podlega ochronie niezależnie od wartości,
przeznaczenia i sposobu wyrażenia
Dla bycia autorem nie jest wymagane wykształcenie artystyczne,
przynależność do związków twórczych, czy jakikolwiek dokument
potwierdzający bycie twórcą. Nie ma też znaczenia, czy tworzący jest
dorosłym czy dzieckiem, czy tworzy świadomie, chcąc aby powstał utwór,
czy stało się to przypadkowo. O byciu twórcą decyduje fakt stworzenia utworu
Utwór jest kreacją konkretnego człowieka, subiektywnie nowym i
oryginalnym rezultatem jego działalności, posiadającym dowolną formę,
umożliwiającą jego percepcję przez inne osoby niż sam twórca.
Utwór ma być wynikiem samodzielnego działania twórczego, odróżniać
się od innych wcześniejszych rezultatów działań twórców, być
niepowtarzalnym. Prawo autorskie
przyjmuje domniemanie, w myśl którego, za twórcę uważa się osobę,
której nazwisko uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której
autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w
związku z rozpowszechnianiem utworu.
Przepisy oddziału 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
upoważniają do korzystania z utworu, bez zgody uprawnionego.
Eksploatacja dzieła jest odpłatna lub nieodpłatna. Unormowanie takie
wprowadza się ze względów praktycznych i osobistych użytkowników
utworów, a także ze względu na interesy publiczne. Dlatego wyróżnia się
dozwolony użytek osobisty i publiczny.
Dozwolony użytek zgodnie z art. 35 prawa autorskiego nie może naruszać normalnego korzystania z utworu i godzić w słuszne interesy twórcy. Przykładowo Eksploatacja dzieła nie może prowadzić do ekonomicznej
konkurencji
z korzystaniem, które nie jest objęte dozwolonym użytkiem. Przykładem
godzenia w słuszne interesy twórcy jest nieusprawiedliwione zmniejszenie
jego dochodów.
Korzystanie z utworu wymaga podania autora i źródła, z którego korzystamy.
Np: prawo do cytatu.
Jednym z przypadków dozwolonego użytku publicznego jest prawo do
cytatu, opisane w art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych. Istotny jest w szczególności ustęp pierwszy tego artykułu,
zgodnie z którym wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną
całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w
zakresie uzasadnionym wyjaśnieniem, analizą krytyczną, nauczaniem lub
prawami gatunku twórczości.
Cytat musi być umieszczony w utworze, stanowiącym odrębną całość –
sam cytat nie może stanowić istoty nowego utworu. Musi on ponadto być
uzasadniony – co ma znaczenie nie tylko dla samego faktu jego
wykorzystania, ale także dla wielkości. Dozwolone jest bowiem
zacytowanie nie większego urywku tekstu, niż taki, jaki wystarcza do
celów w jakich został on wykorzystany. Uzasadnieniem do wykorzystania
cytatu nie powinno być samo uatrakcyjnienie własnego utworu –
zastosowanie i przeznaczenie cytatu powinno wynikać z treści takiego
utworu.
Warunkiem wykorzystania cytatu jest podanie jego autorstwa oraz
źródła. Nie ma odgórnie ustalonej formy opisu takiego cytatu, jednakże
informacja taka powinna być na tyle szczegółowa, by móc bez wątpliwości
wskazać z jakiego utworu pochodzi cytat oraz kto jest jego autorem.
Czas trwania autorskich praw majątkowych
* trwają przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci,
* jeżeli twórca nie jest znany - 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu.
Jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca:
* 70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu,
* gdy utwór nie został rozpowszechniony - 70 lat od daty ustalenia utworu;
* 50 lat w odniesieniu do nadań programów RTV (licząc od roku pierwszego nadania);
* 50 lat w odniesieniu do sporządzania i korzystania z fonogramów i wideogramów (licząc od roku sporządzenia)
6. Rodzaje licencji na oprogramowanie:
ypy licencji:
Umowa licencyjna jest umową formalno-prawną zawieraną pomiędzy firmą
tworzącą programy, posiadającą prawa autorskie do oprogramowania a osobą
fizyczną lub firmą, która używa tego oprogramowania. Jako że produkty
informatyczne używane są na różne sposoby, formułowanie i stosowanie
umów licencyjnych podlega jedynie ograniczonej standaryzacji. Optymalne
wykorzystanie inwestycji w oprogramowanie wymagać będzie przeczytania i
zaakceptowania umowy licencyjnej każdego programu używanego w
instytucji. Licencja (angielskie licence) to w odniesieniu do
oprogramowania regulacja prawna określająca warunki jego użytkowania i
zasady odpłatności. Praktykuje się kilka rodzajów licencji określających
zakres użytkowania oprogramowania i warunki uiszczania za nie opłaty.
Poniżej przedstawione zostają najważniejsze typy licencji:
Licencja Firmware:
Licencja obejmująca oprogramowanie układowe, tzn. umieszczone na stałe w sprzętowej części systemu komputerowego.
Licencja Freeware:
Oprogramowanie darmowe, rozpowszechniane po kosztach nośnika danych.
Oprogramowanie freeware może być objęte ochroną praw autorskich lub nie.
Licencja GNU:
Powstały w ramach projektu GNU zbiór reguł, zgodnie z którymi
rozprowadzane jest tzw. "wolne oprogramowanie". Na zasadach Powszechnej
Licencji Publicznej udostępniane jest m.in. jądro systemu operacyjnego
Linux oraz większość oprogramowania dla niego przeznaczona. Podstawowym
celem przyświecającym twórcom licencji było umożliwienie producentom
oprogramowania prawnie zagwarantowanej możliwości tworzenia produktów
wolno dostępnych dla wszystkich użytkowników.
Licencja GPL (General Public Licence):
Zasady licencyjne określone przez konsorcjum Free Software Foundation,
zakazujące redystrybucji oprogramowania w formie czysto binarnej. Jeżeli
ktoś wprowadza do obiegu oprogramowanie zawierające jakąkolwiek część
podlegającą licencji GPL, to musi udostępnić wraz z każdą dystrybucją
binarną jej postać źródłową.
Licencja grupowa (ang. Site licence)
Określa, że zakupiony program może być użytkowany w sieci lub innym
zestawie komputerów (np. szkolna pracownia) w ustalonej ilości, tzn.
może być instalowany tylko na określonej maksymalnej liczbie stanowisk.
Podobną zasadą opatrzone są programy sprzedawane z licencją sieciową
(Network licence).
Licencja jednostanowiskowa (ang. One-site licence)
To licencja uprawniająca użytkownika do zainstalowania nabytego
oprogramowania tylko na jednym stanowisku komputerowym. Użytkownikowi
nie wolno udostępniać takiego oprogramowania w sieci ani używać na
więcej niż jednym komputerze w tym samym czasie. Zezwala natomiast na
sporządzanie kopii zapasowej oprogramowania.
Licencja typu Linux
Rozwiązanie licencyjne odnoszone do systemu Linux, którego jądro jest
upowszechniane według praw Licencji GPL. System Linux nie jest
oprogramowaniem będącym własnością ogółu. Prawa autorskie do kodu Linuxa
należą do różnych autorów kodu. Jednakże Linux jest oprogramowaniem w
wolnym obiegu w tym sensie, że jego użytkownikom wolno go kopiować,
zmieniać i stosować w dowolny sposób oraz rozdawać własne kopie bez
ograniczeń. Spowodowane to jest zakazem prywatyzacji produktów
pochodnych systemu Linux. Ograniczenia tej licencji wynikające z zasad
licencji GPL nie zakazują tworzenia ani sprzedawania wyłącznie binarnych
dystrybucji oprogramowania, jeżeli tylko każdy, kto otrzymuje kopie
binarne, będzie miał szansę uzyskania również kodu źródłowego za
rozsądną opłatą dystrybucyjną.
Licencja na obszar
To określenie umowy między producentem oprogramowania a nabywcą,
uprawniająca go do sporządzenia określonej liczby kopii zakupionego
oprogramowania na swój własny użytek. Takie rozwiązanie jest czasem
stosowane przez firmy korzystające z sieci lokalnych LAN, umożliwiając
wykorzystanie oprogramowania na wielu stanowiskach komputerowych
ponosząc przy tym mniejsze koszty.
Licencja Public Domain
Licencja dobroczynna czyniąca z oprogramowania własność ogółu, w myśl
czego autor lub autorzy oprogramowania zrzekają się praw do
upowszechniania oprogramowania na rzecz ogółu użytkowników.
Licencja Shareware
Rodzaj licencji oraz oprogramowanie rozpowszechniane na jej zasadach,
która zezwala na bezpłatne korzystanie z oprogramowania przez okres
próbny (zazwyczaj 1 miesiąc), co ma zachęcić użytkownika do zakupu
oprogramowania. W przypadku korzystania z oprogramowania w sposób
niekomercyjny licencja typu shareware umożliwia przedłużanie tego okresu
(w celach propagandowo-reklamowych).
